قیر وکیوم باتوم چیست؟ مشخصات و کاربرد

قیر وکیوم باتوم یا همان خوراک قیر، ته مانده فرایند طولانی تقطیر نفت خام است که در پایین‌ترین بخش از برج‌های تقطیر پالایشگاهی جمع‌آوری می‌شود. قیر وکیوم باتوم را باید ضایعات برج تقطیر معرفی کنیم که برای خوراک قیر و حتی تولید روغن‌های صنعتی، مازوت و انواع فرآورده‌های عایق سازی کارایی دارد.
وقتی نفت خام را در پالایشگاه حرارت می‌دهند، اجزای سبک مانند گازها و یا بنزین بخار شده و جدا می‌شوند. هر اندازه در بدنه برج تقطیر پایین روید، با مشتقات سنگین‌تر روبرو هستید. در نهایت آنچه در برج تقطیر اتمسفریک باقی می‌ماند را نفت کوره می‌گویند. ولی حتی همین نفت کوره را مجدداً در برج تقطیر تحت فشار بسیار کم نزدیک به خلاء حرارت می‌دهند تا همچنان اجزای سنگینی مانند روغن جدا شوند. در نهایت سنگین‌ترین ماده که دیگر قابل تبخیر نیست، کف برج باقی می‌ماند که همین قیر وکیوم باتوم است. یک ماده سیاه، چسبناک و نیمه جامد که قرار است ماده اولیه قیر فله و تمام صنایع وابسته به آن باشد.

مشخصات قیر وکیوم باتوم

قیر وکیوم باتوم ماده‌ای سیاه رنگ، چسبناک با ویسکوزیته بسیار بالا است که به حالت کاملاً غلیظ و چسبناک تهیه می‌شود. از طرفی نقطه نرمی نسبتاً بالایی دارد و در دمای محیط به حالت جامد و یا نیمه جامد درآمده که برای استفاده باید آن را حرارت دهید. در کل ترکیبی سنگین از مولکول‌های بسیار بزرگ هیدروکربن است. همچنین تمام ناخالصی‌های نفت خام نیز در این ماده باقی مانده است. مشخصات کلی قیر وکیوم باتوم به قرار زیر است:

مشخصه	توضیحات
روش تولید	پایین‌ترین بخش برج تقطیر خلاء پالایشگاهی
ظاهر فیزیکی	ماده سیاه رنگ، چسبناک و نیمه جامد
حالت در دمای محیط	جامد / نیمه جامد
کاربرد اصلی	ماده اولیه برای تولید قیر راهسازی سوخت کشتی خوراک قیر واحدهای کراکینگ
ویسکوزیته	بسیار بالا (۵۰۰۰ الی ۵۰۰۰۰ سانتی استوک)
ترکیبات اصلی	هیدروکربن‌های سنگین رزین‌ها آسفالتن‌ها
محتوای گوگرد	متغیر و وابسته به نفت خام اولیه
فلزات	فلزات سنگین مانند نیکل (Ni) و وانادیم (V)
پایداری حرارتی	کم
انحلال پذیری	نامحلول در آب قابل حمل در حلال‌های آلی

 

مزایا و معایب وکیوم باتوم

قیر وکیوم باتوم به ظاهر ضایعات برج تقطیر خلاء پالایشگاهی است. ماده سنگینی که به هیچ حالت علاقه ندارد تبخیر شده و از این برج خارج شود. یک ته نشین محض و بسیار چسبناک و سیاه رنگ که دارای زنجیره هیدروکربن‌های بزرگی است. اما این ماده کاربردی گسترده در بسیاری از صنایع دارد. تا جاییکه بازار خرید و فروش آن کاملا روی قیمت قیر تاثیر گذار است. بهتر است تا اندکی عمیق‌تر با مزایا و معایب قیر وکیوم باتوم آشنا شوید.

مزایای قیر وکیوم باتوم

وکیوم باتوم گزینه کاملا اقتصادی در صنعت قیرسازی و تولید محصولات عایق کاری ساختمانی است. یک ماده کاملاً ایده‌آل که صنعت تولید آسفالت و در کل راهسازی را دگرگون می‌کند. این ماده:
یک محصول ارزان قیمت و در دسترس پالایشگاهی است.
ماده خام پایه برای تولید محصولات پرکاربردی همچون قیر راهسازی، سوخت بونکر، تولید عایق‌های رطوبتی و پوشش‌های محافظتی است.
دارای ارزش حرارتی بسیار بالا که مناسب استفاده به عنوان سوخت در کوره‌ها و دیگ‌های صنعتی است.
دارای چسبندگی قوی و قدرت آبگریزی ذاتی

معایب قیر وکیوم باتوم

با وجود تمام مزایا که قیر وکیوم باتوم را به ماده استراتژیک صنعت تولید عایق‌های رطوبتی و آسفالت سازی تبدیل کرده، نمی‌توان به راحتی با برخی معایب و محدودیت‌های این ماده کنار آمد. وکیوم باتوم یک ماده بسیار چگال با ویسکوزیته زیاد است. به همین دلیل فرایند پمپاژ، انتقال و ذخیره‌سازی آن به سختی انجام می‌شود. همچنین تمام ضایعات نفت خام از قبیل گوگرد و فلزات سنگین مانند نیکل و یا ونادیم در این محصول ته نشین شده و در کل پایداری حرارتی بسیار پایینی دارد که ممکن است در نهایت منجر به تشکیل کک، رسوب گذاری در مخازن و لوله‌ها شود.
مهمترین نکته، کاربرد بسیار محدود این ماده است. قیر وکیوم باتوم به تنهایی و بدون فرآوری عملاً هیچ کارایی ندارد و باید چندین مرحله پردازش برای تبدیل شدن به قیر مفید و کاربردی را سپری نماید. قیر وکیوم باتوم در واقع یک ماده ارزان اما چالش برانگیز است و ارزش واقعی آن زمانی نشان داده می‌شود که به محصولات بسیار مفید و کاربردی مانند انواع قیر ۱۰۰ / ۸۵ تبدیل شود.

کاربرد وکیوم باتوم

قیر وکیوم باتوم به تنهایی و پس از تخلیه برج تقطیر خلاء پالایشگاه کارایی ندارد، اما می‌تواند به عنوان ماده اولیه و خوراک قیر در بسیاری از صنایع استفاده شود. این محصول به ندرت به صورت خام و بدون هیچ مرحله فرآوری عرضه شده و یا در صنعتی خاص به کار گرفته می‌شود. برای همین کاربردهای وکیوم باتوم را باید به عنوان ماده اولیه در دیگر صنایع بررسی کنیم. مواردی مانند:

تولید قیر فله مناسب راهسازی

تولید قیر معمولی مناسب آسفالت‌کاری مهمترین کاربرد قیر وکیوم باتوم است که عملا آن را به ماده استراتژیک صنعت راهسازی تبدیل می‌کند. از قیر وکیوم باتوم تحت فرایند اکسیداسیون (Air Blowing) و طی دمیدن هوای داغ برای تولید قیرهای معمولی با درجه نفوذ مختلف استفاده می‌کنند. قیر فله اصلی‌ترین محصول فرآوری شده قیر وکیوم باتوم است که هم برای آسفالت‌کاری و هم برای تولید انواع محصولات عایق‌کاری مناسب است. همچنین قیر ۱۰۰ / ۸۵ و یا قیر بسیار کاربردی ۷۰ / ۶۰ از جمله فرآوری‌های اصلی اکسیداسیون وکیوم باتوم هستند.

 

تولید سوخت کشتی

ظرفیت حرارتی قیر وکیوم باتوم بسیار زیاد است. از این رو ماده کاملاً ایده‌آل برای تولید سوخت‌هایی سنگین اما قدرتمند مناسب موتورهای بسیار بزرگ است. از وکیوم باتوم به عنوان ماده پایه اصلی برای تولید سوخت کشتی‌های بزرگ اقیانوس پیما استفاده می‌کنند. این فرایند معمولاً با هدف کاهش ویسکوزیته و قابل پمپاژ کردن قیر با مخلوط کردن یک ماده سبک‌تر مانند گازوئیل و یا نفت کوره انجام می‌شود. محصول نهایی سوختی با ارزش حرارتی بسیار بالا اما قیمت بسیار پایین است.

خوراک واحدهای ثانویه در پالایشگاه

اگرچه وکیوم باتوم محصول غیر قابل تبخیر در برج‌های تقطیر خلاء است، اما همچنان می‌تواند خوراک ایده‌آل برای تولید محصولات سبک و بسیار با ارزش در فرایندهای پیشرفته پالایشگاهی باشد. از قیر وکیوم باتوم طی فرایندهای خاص پالایشگاهی به عنوان خوراک برای تولید کک نفتی، نفتا، گازوئیل سنگین، بنزین با اکتان بالا و حتی گاز مایع (LPG) استفاده می‌کنند.

سوخت واحدهای صنعتی و نیروگاهی

قدرت حرارتی بالای قیر وکیوم باتوم کافی است تا خوراک ایده‌آل برای سوخت واحدهای بزرگ صنعتی و نیروگاهی باشد. معمولاً از برخی سوخت‌های سبک برای رقیق کردن وکیوم باتوم و تهیه سوختی با توان حرارتی بالا در نیروگاه‌ها استفاده می‌کنند. البته این فرایند صرفاً تولید یک نوع سوخت اضطراری است. زیرا آلایندگی‌های زیست محیطی قابل توجهی تولید شده که می‌تواند تبعات سنگین داشته باشد. لذا معمولاً استفاده از قیر وکیوم باتوم به عنوان سوخت نیروگاهی ممنوع و یا جز در شرایط بسیار اضطراری مجاز نیست.
علاوه‌بر موارد گفته شده، از قیر وکیوم باتوم در کاربردهای بسیار خاص‌تری مانند تولید عایق‌های رطوبتی، پوشش محافظتی لوله‌ها، تولید چسب و درزگیر و یا تهیه آسفالت امولسیون نیز استفاده می‌کنند.

قیمت قیر وکیوم باتوم

قیمت قیر وکیوم باتوم برخلاف بسیاری از محصولات استاندارد پالایشگاهی به صورت شفاف و جهانی اعلام نمی‌شود و معمولاً یک قیمت ثابت و واحد ندارد. در عین حال قیمت این کالا کاملاً تحت تاثیر عوامل بسیار پیچیده از قبیل هزینه‌های حمل و نقل، تقاضای محلی، مقررات زیست محیطی، ویژگی‌های محصول، قیمت نفت خام و یا قیمت فرآوری‌های جایگزین است. اما در کل قیمت قیر وکیوم باتوم را با کسری از قیمت نفت خام محاسبه می‌کنند. البته در برخی معاملات ممکن است قیمت این محصول بر پایه ۴۰ تا ۷۰ درصد قیر فله یا قیر ۷۰ / ۶۰ محاسبه شود.
برای خرید قیر وکیوم باتوم باید اطلاعات کامل فنی در اختیار داشته و بازار را بشناسید. با این حال می‌توانید برای استعلام قیمت قیر وکیوم باتوم از خدمات مشاوره تخصصی سایت پارمیس استفاده کنید. کارشناسان ما در گروه پارمیس آماده هستند تا درباره ویژگی‌های این محصول، روش تهیه و قیمت روز مشاوره‌های لازم را در اختیار شما قرار داده و با خیال راحت استعلام کف قیمت بازار را در اختیار داشته باشید.