قیر ایران در بازار جهانی: فرصت‌ها و چالش‌ها

قیر ایران یکی از باارزش‌ترین کالاهای صادراتی کشور است که به بیش از ۶۰ کشور جهان ارسال می‌شود. فرصت‌هایی مانند دسترسی به دو دریا، قیمت رقابتی و تنوع گریدها، جایگاه ایران را در رتبه چهارم صادرات جهانی قیر قرار داده‌اند؛ اما چالش‌هایی مانند تحریم، هزینه حمل‌ونقل، نبود گواهی‌های بین‌المللی و رقابت با کشورهایی مثل امارات و ترکیه، همچنان مانع رشد سریع‌تر هستند. در این مقاله، به طور کامل فرصت‌ها، تهدیدها، مزایا، مشکلات و مسیر آینده صادرات قیر کشور ایران بررسی شده است. برای آشنایی با وضعیت قیر کشور ایران در جهان، این مقاله را از سایت پارمیس بخوانید.

فرصت ها وچالش های صادرات قیر ایران در بازارهای جهانی

قیر ایران یکی از محصولات استراتژیک کشور در بازارهای جهانی است. این ماده با ویژگی‌هایی مثل کیفیت بالا، تنوع گریدها و قیمت رقابتی، نقش مهمی در اقتصاد غیرنفتی کشور دارد. با اینکه ایران در سال ۲۰۲۲ رتبه چهارم صادرات قیر را در دنیا به دست آورد و بیش از 5.4 میلیون تن قیر صادر کرد، اما این مسیر با فرصت‌ها و چالش‌های جدی همراه است.
در بخش فرصت‌ها، وجود منابع غنی نفتی، تنوع در انواع قیر پالایشگاهی و دسترسی هم‌زمان به خلیج فارس و دریای خزر، امکان صادرات به کشورهای مختلف آسیایی و اروپایی را فراهم کرده است. همچنین، گریدهای رایج مثل 60/70 و 85/100 به دلیل انطباق با شرایط آب‌وهوایی متنوع، در بازار جهانی تقاضای بالایی دارند. موضوعی که سبب شده خریداران بین‌المللی تمایل بیشتری به خرید قیر کشور ایران داشته باشند.

در کنار این فرصت‌ها، چالش‌هایی نیز وجود دارد. تحریم‌های بین‌المللی، مانعی جدی در مسیر صادرات مستقیم هستند و اغلب فروشندگان ایرانی را ناچار به استفاده از واسطه‌های منطقه‌ای می‌کنند. این موضوع هم باعث افزایش هزینه و هم کاهش سود نهایی می‌شود. همچنین، هزینه‌های حمل‌ونقل ترمینال (THC) و پیچیدگی‌های گمرکی نیز به قیمت نهایی قیر اضافه می‌کنند.
یکی دیگر از چالش‌ها، رقابت شدید با کشورهای دیگری مثل امارات، هند و کره جنوبی است. این کشورها با استفاده از فناوری‌های جدید، استانداردهای جهانی مانند ASTM D946 یا VG Grade را رعایت می‌کنند و گواهی‌هایی مانند SGS (Société Générale de Surveillance) را برای جلب اعتماد خریداران ارائه می‌دهند.

 

چرا قیر ایران در بین صادرکنندگان جهان محبوب است؟

محبوبیت قیر ایران در بازارهای جهانی فقط به دلیل کیفیت آن نیست. ترکیبی از چند عامل مهم باعث شده که این محصول جایگاه ویژه‌ای بین خریداران بین‌المللی داشته باشد. در سال‌های اخیر، قیر کشور ایران به‌دلیل تنوع در گریدها و قیمت مناسب، مشتریان زیادی در آسیا، آفریقا و حتی اروپا جذب کرده است.
یکی از دلایل اصلی این محبوبیت، سطح بالای کیفیت قیر تولیدی در کشور است. بسیاری از کارخانه‌های ایرانی، قیر را مطابق با استانداردهای بین‌المللی مانند ISO و ASTM تولید می‌کنند. همین موضوع باعث شده که این محصول برای کشورهای نیازمند به آسفالت و عایق‌کاری، گزینه‌ای مطمئن باشد.
عامل دیگر، موقعیت جغرافیایی ایران است. دسترسی به آب‌های آزاد، امکان صادرات قیر از بندرهای مختلفی مثل بندر امام خمینی، بندرعباس، بندر بوشهر و بندر انزلی را فراهم کرده است. این مزیت باعث شده که حمل‌ونقل دریایی قیر کشور ایران سریع، امن و مقرون‌به‌صرفه باشد.
علاوه بر این، قیمت قیر ایران به‌طور معمول پایین‌تر از قیمت جهانی است. این اختلاف قیمت که بخشی از آن به‌خاطر نرخ پایین‌تر انرژی در کشور و منابع نفتی داخلی است، باعث شده که بسیاری از واردکنندگان، قیر کشور ایران را به گزینه‌های دیگر ترجیح دهند. درواقع، خرید قیر از ایران، برای بسیاری از کشورها اقتصادی‌تر و سودآورتر است.
گواهی‌های بازرسی بین‌المللی مانند SGS و امکان مظروف‌سازی در بسته‌بندی‌های استاندارد (مثل درام، جامبو بگ و فله‌ای)، نیز در محبوبیت این محصول نقش مهمی دارند. تمامی این عوامل دست‌به‌دست هم داده‌اند تا قیر کشور ایران، یکی از پرطرفدارترین گزینه‌ها در میان صادرکنندگان جهان باشد.

 

در همین رابطه بخوانید: قیر ایران و هر آنچه باید درباره آن بدانید

 

آینده بازار قیر ایران؛ مسیر توسعه یا محدودیت؟

بازار جهانی قیر، همواره تحت‌تاثیر عواملی مثل قیمت نفت، تقاضای فصلی، تحریم‌ها و تغییرات ژئوپلتیک قرار دارد. در چنین شرایطی، آینده قیر ایران، به تصمیمات اقتصادی و سیاست‌گذاری‌های صادراتی کشور وابسته است.

در حال حاضر، ایران سالانه بیش از 6 میلیون تن قیر تولید می‌کند که حدود 4 میلیون تن آن به کشورهای مختلف صادر می‌شود. اگرچه این آمار قابل توجه است، اما ظرفیت‌های خالی زیادی وجود دارد که هنوز به درستی فعال نشده‌اند.

محدودیت‌هایی مثل نبود زیرساخت حمل‌ونقل پیشرفته، نوسانات ارزی و افزایش هزینه‌های جانبی، روند صادرات را کند کرده‌اند. با این حال، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین تولید قیر و بهره‌گیری از فرایندهای جدید بسته‌بندی و بارگیری، می‌تواند به رشد صادرات کمک کند.
از سوی دیگر، افزایش تقاضای جهانی به‌ویژه در کشورهایی مانند هند، چین، آفریقا و آسیای مرکزی، یک فرصت طلایی برای توسعه بازار قیر کشور ایران است. در صورت رفع محدودیت‌های بانکی و حمل‌ونقل، این کشور می‌تواند سهم بیشتری از بازار جهانی به‌دست آورد.
اگر ایران بتواند با بهبود کیفیت، دریافت گواهی‌های بین‌المللی و تقویت صادرات از بنادر مختلف، به رقابت جدی با بازیگران بزرگ مانند کانادا، امارات و ترکیه وارد شود، آینده روشنی در انتظار قیر کشور ایران خواهد بود.

 

مقایسه قیر ایران با رقبای منطقه‌ای: عراق، بحرین و عربستان، ترکیه

رقبای منطقه‌ای ایران در بازار قیر، هرکدام دارای مزایا و ضعف‌هایی هستند. بررسی این کشورها از نظر حجم تولید، کیفیت، قیمت و زیرساخت‌های صادراتی، دید بهتری نسبت به جایگاه قیر کشور ایران در منطقه ایجاد می‌کند.

عراق، یکی از صادرکنندگان نوپا در این بازار است. به‌رغم داشتن منابع نفتی زیاد، به‌دلیل کمبود زیرساخت پالایشی، حجم تولید قیر در این کشور هنوز محدود است. این کشور بیشتر به واردات متکی بوده و صادرات محدودی دارد.

بحرین و عربستان، با داشتن شرکت‌های بزرگ نفتی و دسترسی کامل به فناوری‌های روز، توانسته‌اند قیر با استانداردهای بین‌المللی تولید کنند. با این حال، قیمت قیر در این کشورها اغلب از قیمت قیر کشور ایران بیشتر است و همین موضوع باعث شده که برخی بازارها به‌ویژه در آسیای مرکزی و آفریقا، ایران را ترجیح دهند.
ترکیه، اگرچه منابع نفتی زیادی ندارد، اما با استفاده از پالایشگاه‌های مدرن و موقعیت جغرافیایی ممتاز، توانسته جایگاه خوبی در بازار قیر پیدا کند. صادرات ترکیه بیشتر به اروپا و بالکان انجام می‌شود، اما همچنان از نظر تنوع گریدها و قیمت رقابتی، ایران پیشتاز است.

به‌طور کلی، قیر کشور ایران با تکیه بر منابع غنی، قیمت مناسب و توانایی مظروف‌سازی در انواع بسته‌بندی‌ها، نسبت به رقبای منطقه‌ای در جایگاه مناسبی قرار دارد. با تقویت استانداردها، تسهیل فرایند صادرات و توسعه بازارهای جدید، ایران می‌تواند سهم بیشتری از این بازار پررقابت را از آن خود کند.

 

جمع‌بندی

قیر ایران سهم مهمی در بازار جهانی دارد و در سال‌های اخیر، صادرات آن به بالای ۵ میلیون تن در سال رسیده است. کشورهایی مثل چین، هند، امارات و کشورهای آسیای مرکزی از مهم‌ترین خریداران قیر کشور ایران هستند. وجود دو مسیر دریایی، یعنی خلیج فارس و دریای خزر، قدرت بالایی به صادرات ایران داده است.
راهکارهایی مثل توسعه بسته‌بندی‌های کوچک‌تر، تمرکز بر بازارهای آسیایی و ارتقاء کیفیت قیر می‌توانند موقعیت ایران را در بازار تثبیت کنند. اگر ایران بتواند زیرساخت‌های صادراتی خود را تقویت کند، می‌تواند به رتبه‌های بالاتری در صادرات جهانی دست یابد. برای آشنایی بیشتر با فرصت‌ها، تهدیدها و راهکارهای هوشمند صادرات قیر، از مقالات دیگر وبلاگ پارمیس بازدید کنید.

سوالات متداول

چه عواملی باعث شده قیر کشور ایران رتبه چهارم صادرات جهانی را داشته باشد؟

منابع نفتی فراوان، موقعیت جغرافیایی خوب، دسترسی هم‌زمان به خلیج فارس و دریای خزر و قیمت رقابتی باعث شده صادرات قیر کشور ایران رشد کند.

مهم‌ترین موانع صادرات قیر کشور ایران به اروپا چیست؟

تحریم‌های بانکی، نبود بیمه بین‌المللی برای حمل بار و نداشتن گواهی‌های معتبر مثل SGS، صادرات قیر به کشورهای اروپایی را دشوار کرده است.

چرا برخی کشورها ترجیح می‌دهند از امارات به جای ایران قیر بخرند؟

امارات با بسته‌بندی حرفه‌ای، برند معتبر و ارسال سریع، اعتماد بیشتری ایجاد کرده است. در حالی‌که صادرات ایران هنوز با مشکلات زیرساختی مواجه است.

چه کشورهایی بزرگ‌ترین واردکننده قیر از ایران هستند؟

هند، چین، اندونزی، سریلانکا و کشورهای آسیای میانه بیشترین واردات قیر کشور ایران را در سال ۲۰۲۲ انجام داده‌اند و بازار اصلی محسوب می‌شوند.

آیا تحریم‌ها روی قیمت قیر ایران اثر گذاشته‌اند؟

بله تحریم‌ها باعث افزایش هزینه‌های صادراتی شده‌اند. هزینه حمل، نوسان دلار و نبود بیمه معتبر، روی قیمت نهایی قیر تاثیر زیادی داشته است.